علیه تفسیر /سوزان سانتاگ /ترجمه: مجید اخگر /1399

کتاب علیه تفسیر نوشته سوزان سانتاگ است که مجید اخگر آن را ترجمه نموده و نشر بیدگل در سال 1399 آن را به چاپ هشتم رسانده است.

در مقالات این کتاب در مورد بسیاری از چهره ها و تحولات مهم ادبیات، هنر، وتفكر قرن بیستم و به ویژه دهه های پنجاه و شصت میلادی بحث می شود، از کامو، لوی – استروس، لوكاچ، سارتر، ناتالی ساروت، یونسکو، آرتو، برسون، گدار و آلن رنه، تا مفهوم سبک، تفسیر، روانکاوی، رمان نو، فیلم های علمی – تخیلی، هپنینگ، و هنرکيچ و کمپ.
اما کتاب ویژگی هایی دارد که آن را از مجموعه ای از مقالات انتقادی خوب فراتر می برد، چرا که سانتاک دستمایه یا موضوع خاص هرنقد را به مجرایی برای طرح برخی از مهم ترین مسائل فرهنگ مدرن بدل میکند؛ به نحوی که یک اثر یا مجموعه آثار را به عنوان جزیی از پروژه ی یک زندگی با دوره ی تاریخی درک کنیم و « مسئله »، ضرورت، یا نیروی محرک آن را دریابیم.

مترجم در بخشی از مطلب مقدمه با عنوان «چند نکته در باب فواید و مضار سوزان سانتاگ برای ما» آورده است:

“به عنوان کسی که به واسطه ی چرخش و گردش روزگار دو کتاب مهم سوزان سانتاگ را به فارسی ترجمه کرده است، خودم را مجاز دیدم که نکاتی را از باب این که با سانتاک چه کار می توان و نمی توان کرد، چه انتظاراتی از او می توان و نمی توان داشت و به طور کلی این که در شرایط تاریخی ما سانتاگ به اصطلاح به چه کارمان می آید، ذکر کنم.
عليه تفسیر، به عنوان کتابی که در نوع خود شأنی کلاسیک پیدا کرده، در واقع مجموعه ای از نقدها و بررسی های کتابی است که سانتاگ در فاصله ی سال های ۶۵-۱۹۶۲ به نگارش در آورده و در نشریات مختلف چاپ کرده است، اما کتاب ویژگی هایی دارد که آن را از یک مجموعه ی تقد، متمایز و ممتاز می کند.
یک منتقد معمولا به صورت حرفه ای در یک حوزه ی خاص به نقد می پردازد، و مثلا به عنوان منتقد فیلم، ادبیات، یا هنرهای تجسمی شناخته می شود. از سوی دیگر، نقد معمولا به موقعیت تاریخی و فرهنگی نگارش خود وابستگی تام دارد، و به همین دلیل با گذر زمان ضرورت و معنای خود را تا حد زیادی از دست میدهد و آینده بیشتر به عنوان سندی تاریخی در مورد موضوع، محل مراجعه خواهد بود.
به عبارت دیگر، نقد به معنای مرسوم و متعارف اصطلاح، تار با مصرف، دعاوی و جاه طلبی محدودی دارد.
با نگاه به مقالات کتاب حاضر ، متوجه می شویم که این کتاب از جهات مختلف از این تصویر متعارف از نقد فاصله می گیرد، و به اعتبار این تفاوت ها شاید نتوان آن را به معنای دقیق یا خالص كلمه « نقد » هنری ۔ ادبی به شمار آورد. اما در عین حال، همین فاصله گیری موجب می شود تا برخی از مهم ترین و جوهری ترین پتانسیل ها و کارکردهای نقد که شاید برخی از آنها در زمانه ی ما به علل مختلف از جمله تخصصی شدن نقد، و اثرگذاری نهاد آن در چند دهه ی اخیر – به فراموشی رفته باشند در این نوشته ها خودنمایی کنند.
به عنوان مثال، مشاهده می کنیم که مقالات این کتاب حوزه ها و محصولات فرهنگی مختلفی را از سینما و تئاتر تا رمان و خودزندگی نامه و آثار نظری و حتی عادات و روندهای فرهنگی در بر می گیرند.
نکته ی مهم تر، رویکرد یا نحوه ی برخورد سانتاگ با موضوعاتی است که به آنها می پردازد.
البته اکثر نوشته های کتاب حاضر به سیاق معمول نقدنویسی برآمده از موقعیت و « مورد » خاصی هستند، اما به نظر نمی رسد که محرک اصلی سانتاگ در توجه به یک کتاب یا اثر قرار داشتن آن در خط مقدم جدیدترین روندها و محصولات روز بوده باشد، بلکه چیزی که سانتاگ را به جانب انتخاب هایش سوق می دهد نوعی فراست و هوشمندی و حساسیت شخصی است که اهمیت و مربوطیت پرداختن به چیزهایی خاص در یک برهه ی تاریخی خاص را به او نشان می دهد. …”