چشم نوشته ها /عکس های جنگ احسان رجبی /1391

چشم نوشته‌ها، مجموعه عکس‌های احسان رجبی است که در آستانه سی و دومین سالگرد انقلاب اسلامی توسط انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس و با مشارکت شهرداری تهران تهیه و منتشر شده است.

کتاب چشم نوشته ها گزیده ای از عکس های احسان رجبی طی هشت سال جنگ تحمیلی است.

احسان رجبی در ابتدای کتاب خود نوشته است:

“…عکاس نبودیم؛ عکس می گرفتیم. رفته بودیم جبهه که بجنگیم، اما چیزی اطرافمان می گذشت که نمی شد تعریفش کرد. کسی باور نمی کرد. ما گنگ خوابدیده بودیم و عالم تمام کر و کور. باید سند جمع می کردیم؛ سندی که اگر زنده ماندیم، نشانمان بدهد که خواب نبود هایم، خواب نمی دیده ایم.
هیچ کدورتی با دشمنی که جلوی رویمان ایستاده بود و داشت مثل باران، گلوله بر سرمان می ریخت نداشتیم. آن ها «برادران مزدور» ما بودند. کافی بود اسیر شوند تا این طرف خط بچه ها در اوج تشنگی آب نداشتهٔ قمقمه هایشان را هم به آنان بدهند. به فرمان امامی که دوستش داشتیم و همه چیزمان بود، به جبهه آمده بودیم و حالا در اوج گرما و تشنگی، در دشتی صاف و بی حفاظ گیر افتاده بودیم و یکی یکی درو می شدیم. اما فریاد؟! شکایت؟! حاشا…”

سعید صادقی چهره شناخته شده عکاسی جنگ و یکی از دوستان رجبی است که برای این کتاب مقدمه ای را به رشته تحریر درآورده که در بخشی از آن آمده است:

“…ترکیب بصری عکس های این دو (احسان رجبی و سعید جانبزرگی) حاکی از ذهنیت شفاف آن ها در گزینش و چیدمان عناصری بود که باطن آن جنگ خونین را بی پیرایه و شفاف تصویر می کردند. عکس هایی که قطعه ای گمشده، اما تأثیرگذار و تعیین کننده را حکایت می کرد که به شکست و پیروزی معنای دیگری می داد. از این حیث زاویهٔ نگاه جاری احسان رجبی با آن انگیزهٔ اثرگذار در ثبت لحظه های زندگی که در جنگ جریان داشت، نگاهی است که «تاریخ مصرف» ندارد…”

این کتاب دربرگیرنده عکس‌هایی از عملیات‌های رمضان، کربلای 1، والفجر 8 و … است که نگاه احسان رجبی به لحظات ناب جنگ را به خوبی معرفی می‌کند. برخی از عکس‌های او ماندگارترین عکس‌های دوران دفاع مقدس هستند. از جمله آن‌ها عکس شهید امیر حاج امینی است که در آلبوم تصاویر کتاب قابل مشاهده می باشد.
عکس شهید حاج امینی روز 10 اسفند 1365، در شرق بصره، کانال پرورش ماهی که بچه‌های بازمانده از عملیات کربلای 5 به خوبی آن‌جا را می‌شناسند، گرفته شده است.

همچنین از جمله عکس‌های این عکاس شناخته شده جنگ، روایت تصویری کوتاه او از شهادت یک «سنگر‌ساز بی‌سنگر» است که شاید کمتر دیده شده باشد؛
و در کتاب پیرامون آن نوشته شده:

«سنگرسازان بی‌سنگر» لقبی بود که توسط امام خمینی(ره) به جهادگران جهاد سازندگی بدلیل نقش بزرگشان در جنگ تحمیلی داده شد. خاکریزهای جبهه‌ها که کمی مقدم‌تر از خط مقدم بود توسط همین جهادگران ساخته می‌شد، کسانی که سنگری نداشتند و برای دیگر رزمندگان سنگر می‌ساختند.”

سه عکسی که در قاب دوربین احسان رجبی بسته شد تا حدی می‌تواند جهاد این بی‌سنگران را توصیف کند؛

رجبی در بخش دیگری از یادداشتش در ابتدای کتاب می‌نویسد:

“باید سند جمع می‌کردیم… ما عکاس حرفه‌ای نبودیم.
فطری عکس می‌گرفتیم.
دوربین چشم دوممان بود و همه چیز، جز آن‌چه را که با دیدنش رویمان را بر می‌گرداندیم، ثبت می‌کرد.”

چشم‌نوشته‌ها از نگاه دوربین رجبی، صحنه‌های متعددی مانند مُهیا شدن رزمندگان برای نبرد، کِشاکِش درگیری‌ها، شهادت رزمندگان، اسیران عراقی، شواهدی از ناکامی ارتش بعثی و… را به تناوب پیش چشم می‌آورد.

این کتاب حامل تصاویر سال‌های 1364 تا اردیبهشت 1373 احسان رجبی از جنگ و مناطق جنگی است.

این مجموعه به دو زبان فارسی و انگلیسی، با توضیحات کافی برای هر عکس فراهم آمده است.

چشم‌نوشته‌ها در 155 صفحه گلاسه، در ابعاد 23*23 سانتی متر و باجلد گالینگور  به چاپ رسیده است.