صد پرتره کورد /لقمان رحیمی /1397

کتاب صد پرتره کورد اثر لقمان رحیمی دربرگیرنده چهره ی پرتره نگاری شده از مشاهیر و نام آوران کورد ایران است که نشر کلهر در سال 1397 اقدام به انتشار آن کرده است.

یونس رضایی در بخشی از مقدمه این کتاب با عنوان «پرتره نگاری در جستجوی هویتی متفاوت» آورده است:

 “نوشتن مقدمه ی کتابی که کار عملی در حوزه ی هنر عکاسی است، با شرح و بسطی تئوریک سازگارتر است تا جملاتی ساده که به کار عکاس پرداخته است و صد البته در روزگار کنونی که نقل قول نویسی از بزرگان نیز رونقی دو چندان دارد. مثلا آوردن جملاتی از سوزان سونتاگ بی گمـان وجـه ای دیگر به کار می دهد و نیم نگاهی به نظریدی رولان بارت به عکاسی هم که خود نشانه ای دیگر در جهان نشانه هاست.
راه سومی نیز وجود دارد؛ که این نوشتار در آن مسیر گام گذاشته، و در دو اپیزود آن را مورد بررسی قرار داده است. اپیزود اول خرده روایت های یک عکاس از شکل گیری نوع کار و اساس مجموعـه ی حاضر به عنوان مجموعه متونی قابل عرضه در روند هنر عکاسی است؛ که در پایان این نوشتار گزیده ای از آن آورده شده است. اپیزود دوم تحلیل نگاه ساده ی عکاس و اندیشه ی پیچیده ای که در ورای کلماتش نهفته است؛ و آن هـم امر مهم هویت یابی در جهانی که به نظر متخصصیـن حـوزه ی فرهنگ چهل تکه ای از فرهنگ ها در حال شکل گیری است و فرهنگ ملل شکل بریکولاژ به خود می گیرد.
كتاب فخرالدین فخرالدینی نقطه شروعی در ذهـن عـکاس برای حرکتی تازه بوده؛ ده ها بار کتاب را دیده و تورق نمـوده اسـت پرتره ی نام آوران ایرانی را دیده و البته نه نام آوران کورد، نگاهی تک بعدی یا دیدن ایران از یک دریچه به همین دلیـل عـکاس بر آن می شود که چهره ی نام آوران کورد را در قاب دوربینش ثبت کند.
از «قاله‌مه‌ره» یکی از هویت سازان عرصه ی موسیقی کوردی شروع می کند. همیشه اولین گام هـا بـا دشـواری هایی همراه اند و بی گمان این کار نیز چنان که از فحوای کلام عکاس بر می آید تا راه خودش را پیدا می کند و البتـه شـکل و سیاقی هدف مند به خود می گیرد در چنین مسیری سیر کرده است.
هم روایت شفاهی و البتـه صـادقـانـه ی عکاس از روند کارش و هـم نتیجه ی کار عکاسی اش در قالب ۱۰۰ پرترهای هنری، گویای سنگینی کار و ارزشمند بودن مجموعه ای است که تجربه ی سالیان یک هنرمند عکاس را در پسر دارد و از آن مهم تر از لحاظ محتوایی هم در برگیرنده ی پرتره ی شاخص ترین چهره های هنری و ادبی و علمی کورد است.
اگر به روایت اولیه ی عکاس از چگونگی جرقه ی اولیه ی کار توجه کنیم، می توان به این نکته پی برد که عکاس این مجموعه، از طرفی چهره های برجسته ی هنری و ادبی کورد ایران را هنرمندانه در قاب دوربینش جای داده، با تکنیک و بیان ویژه ای که لحـن دوربین و لنزش در آن قابل تشخیص است و ایـن بیـان ویژه است که ” الـيـن رانـتـا کـرانـس ” در کتاب «عکس ناب» از آن به امضای عکاس تعبیر می کند. امضای یک عکاس می تواند نوع نگاه او بـه افـق باشـد، امضای دیگری استفاده از لنزهای سریع بدون فلاش، گاهی اوقات استفاده از لنز واید یا تله می تواند سبک کاری یک عکاس محسوب شود یا کنتراستی که بعد از عکاسی در نرم افزار افزایش می دهـد؛ و البتـه جـدای از این ها می توانـد نـگـاه عـکاس به مفاهیم و بازتاب دادن آن در صفحات آلبـوم عکس هایش باشـد کـه چنيـن رویکردی را در این مجموعه می توان به وضوح دید.

از دیگر سو هنرمند عکاس این مهم را به اثبات رسانده است که عکاسی هم می توانـد امـری سیاسی و اجتماعی باشـده امـری هویت خـواه و متمایز کننده. جستجوی نام آوران متعلق به یک هویت زبانی و قومی و ثبت چهره ی آنان در چارچوب اثری هنری هم نگاهی هنری برای ثبت تصویر انسان های برجسته ای است که هنر و فرهنگ یک ملت را شکل داده اند و بدین جهت به بخشی از تاریخ یک ملت تبدیل می شود، چـه بعـدا و بعـد از گذشت دورانی تاریخی، بی گمان….”

عکاس کتاب صد پرتره کورد هم در متنی با عنوان «بخشی از روایت پرتره نگار لقمان رحیمی» می گوید:

“…پرتره نگاری در میان ملتی که کمتـر بـه امـر حـرفـه ای اهیمت داده، مشکل است. بایـد هـم هنرمنـد باشی و هـم روابط عمومی و هـم راننـده! با هنرمندان و چهره هایی که روحیات و ذهنیات متفاوت و گاه متضادی دارند، حرف بزنی و هماهنـگ شـوی. قـدرت اقناع داشته باشی؛ تا فردی کـه مـوی سـفید کرده ی هنـر اسـت، هنـرت را جدی بگیرد. کارت را هنـری بینگارد و بـه خـودت و لنـزت اعتمـاد کـنـد. آن هـم در دنیای جهانی شده ی کنونی که روزانه میلون هـا و بلکه میلیاردهـا عـکـس هـنـری و غیرهنری دست به دسـت شـده و از آنها استفاده های گوناگون می شود.

سختی پرتره نگاری تنهـا سـفر و پیـدا کـردن روز و زاویه ی مناسب و نـور و دوربین و کیفیت و … نیست، بخشـی هـم کنارآمـدن بـا هنرمندانی است که همراهی نمی کنند و البتـه مجـبـور هـم نیستند. ولـی مـن پرتره نگار مجـبـورم کـه شـرایط را تغییر بدهـم، تا به کام سـوژه خـوش بیاید. تنهـا بـه ذکـر دو نمونه از ایـن دشـواریها بسنده می کنـم: یکی گرفتـن پرتره های …”

همچنین در بخشی دیگر از روایت پرتره نگار لقمان رحیمی، پیرامون مشقات این کار آمده است:

“…کار با ” قاله مـه ره ” سخت بـود و گاه ناممکـن می نمـود. نه طاقتـش یـاری می کرد و نـه البـتـه بـه اهمیت پرتره ای که از او ضبط و ثبـت می شـد آگاهی داشـت. هنرمنـدی هویت ساز در بیـن مردمـش و بی ادعـا و البتـه مظلـوم. کـه اکنـون همـان پـرتـره در فضـای مجـازی و رسانه های نوشتاری تکرار و تکرار می شود. بعـد از این کار به شهرهای دیگر و در پی هنرمندان دیگر رفتـم، سـنه، کرماشان، تهران، مهاباد، سقز و بانه و … خلاصـه بـه قـول داسـتان های عامیانه ی کردی، کفش آهنین به پا کرده و راه ها پیمودم و محضر بسیاری از بزرگان را درک نمودم.
بخشی از هنرمندان در تهران بودند و هربـار سـفـر بـه تـهـران بـرای پرتره نگاری مفاخـر کـرد پایتخت نشین و حمـل وسایل و تجهیزات مكافـات بـود. ناچـار خـانه ای اجـاره کردم و تا پایان پرتره نگاری های زمان بر و پراکنده در تهران که چهـل تـکـه ای از فرهنگ های ایرانی است ماندم؛ تا سیمای بزرگان هنر و ادبیات و ترجمه و تئاتر و سینما و پزشکی و … ی کورد را در قاب تاریخ ثبت نمایم.
از شهرام ناظری و صديـق تعریـف و بهروز غریب پـور و ابراهیم یونسی و علی اشرف درویشیان گرفته تا کامکارهـا و عندلیبی ها و … از موسیقی گرفته تا پزشکی … پرتره نگاری در میان ملتی که کمتـر بـه امـر حـرفـه ای اهیمت داده، مشکل است. بایـد هـم هنرمنـد باشی و هـم روابط عمومی و هـم راننـده!
با هنرمندان و چهره هایی که روحیات و ذهنیات متفاوت و گاه متضادی دارند، حرف بزنی و هماهنـگ شـوی. قـدرت اقنـاع داشـته باشـی؛ تا فردی کـه مـوی سـفیدکرده ی هنـر اسـت، هنـرت را جدی بگیرد. کارت را هنـری بینگارد و بـه خـودت و لنـزت اعتمـاد کـنـد. آن هـم در دنیای جهانی شـده ی کنونی که روزانه میلون هـا و بلکه میلیاردهـا عـکـس هنری و غیرهنری دسـت بـه دسـت شـده و از آنها استفاده های گوناگون میشود.
سختی پرتره نگاری تنهـا سـفر و پیـدا کـردن روز و زاویه ی مناسب و نـور و دوربین و کیفیت و … نیست، بخشـی هـم کنارآمـدن بـا هنرمندانی است که همراهی نمی کنند و البتـه مجـبـور هـم نیستند . ولـی مـن پرتره نگار مجـبـورم کـه شـرایط را تغییر بدهم، تا به کام سـوژه خـوش بیاید…”

کتاب در قطع رحلی با جلد سخت، کاور و قاب در 114 صفحه مصور به سه زبان فارسی، انگلیسی و کوردی به چاپ رسیده است.