از باغ گلستان تا کاخ گلستان /1400

“مجموعه ی ارک سلطنتی تهران یا باغ – قصر گلستان، مقر حکومت سلسله قاجار و یکی از محله های پنج گانه ی تهران عتیق در دو سده ی اخیر به شمار می آید. اهمیت این مجموعه نه تنها به دلیل استقرار قصرها و بناهای سلطنتی در آن، بلکه به واسطه ی مجموعه های کم نظیر آثار هنری متعلق به روزگار سلطنت سلسله قاجار در آنجاست.
از میان منابع موجود درباره ی تحولات ارگ سلطنتی تهران، بدون شک کتاب ارزشمند مرحوم یحیی ذکاء، تاریخچه ساختمان های ارگ سلطنتی تهران ( ۱۳۴۹ ) نخستین و مهمترین مرجع تخصصی در این خصوص به شمار می آید. البته علاوه بر این کتاب، دیگر پژوهش های منتشر شده توسط عبد العزيز جواهرکلام (۱۳۲۵) ، عبدالحسین حجت بلاغی (۱۳۵۰)، محمدتقی مصطفوی (۱۳۵۵)، حسین کریمان (۱۳۵۵) و ناصر نجمی (۱۳۶۱) نیز دارای اطلاعات مفیدی درباره ی تحولات بناهای کاخ گلستان است. در ادامه، منابع تازه ای همچون مجموعه عکس های تاریخی گنجینه ی آلبوم خانه توسط محمد حسن سمسار و فاطمه سرائیان در چند مجلد منتشر شده که برای مطالعه ی تحولات ساختمان های ارگ و دیگر بناهای تهران حائز اهمیت است. در کنار منابع تاریخی فارسی ( شامل دیوان اشعار و انواع تواریخ ) که توسط درباریان، شعرا و تاریخ نگاران عهد قاجار به ثبت رسیده، مجموعه ای غنی از سفرنامه ها و خاطرات مسافران، سیاحان و دیپلمات های غربی درباره ی وضعیت ارگ سلطنتی و کاخهای موجود در آن به یادگار مانده که علاوه بر اطلاعات مفید، دارای تصاویر معتبری ( طراحی ، نقاشی و عکس ) از این مجموعه ی تاریخی هستند. یکی دیگر از منابع کارآمد در زمینه ی مطالعه ی تحولات بناهای ارگ، آلبوم های عکس عکاسان خارجی است که در ادوار مختلف به ایران سفر کرده اند و تصاویر کمیابی از ارگ تهران ثبت نموده اند؛ برای مثال آلبوم عکس های لوئیجی پشه، لوئیجی مونتابونه ، دیمیتری ارماکوف، آنتوان سوریوگین….”

” از میان قدیمی ترین یافته های باستان شناسی که بر اساس آن میتوان قدمت شهر تهران را تخمین زد باید به اسکلت «بانوی هفت هزار ساله اشاره کنیم که در اثنای عملیات حفاری فاضلاب شهری در خیابان مولوی (۱۳۹۳ ش) کشف شد و هم اکنون در موزه ملی ایران نگهداری می شود.
علاوه بر این در دیگر نقاط تهران نیز آثاری از حیات بشر یافت شده که مهمترین آنها عبارتند از گورهای باستانی تپه های قیطریه با قدمت ۳۲۰۰ سال اکتشاف ۱۳۴۷ ش.) سفالینه های هزاره ی دوم مکشوفه در باغ» مهدیقلی خان هدایت اکتشاف (۱۳۳ ش) و همچنین آثار به دست آمده از دو محوطه باستانی در جنوب تهران یعنی «چشمه علی» (شهر ری که توسط ژاک دمورگان و اریک اشمیت کشف و بررسی شدهاند (اکتشاف ۱۳۱۵ش) و همچنین سفالینههای مکشوفه تپه «معموری با قدمت ۳۲۰۰ سال در محل امروزی فرودگاه بین المللی امام خمینی (اکتشاف (۱۳۷۰ ش) که متاسفانه بعد از ساخت فرودگاه از بین رفت.”