محمد حسن میرزا: آخرین ولیعهد قاجار /محمد ستاری، مژگان طریقی /1386

محمدحسن میرزا، آخرین ولیعهد قاجار عنوان کتابی است که با مدیریت پروژه مژگان طریقی، توسط محمد ستاری نوشته و در سال 1386 به چاپ رسیده است.

در بخشی از مقدمه کتاب پیرامون گردآمدن این مجموعه تاریخی چنین آمده است:

“در یکی از روزهای سرد دی ماه سال ۱۳۷۴ ، یکی از دانشجویان رشته معماری دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران با جعبه ای که همراه داشت وارد دفتر گروه عکاسی شد داخل جعبه شیشه های عکاسی شده در ابعاد ۱۳*۱۸ سانتیمتر ( شیشه ژلاتینی خشک ) مربوط به اواخر قاجار بود.
نوشته های چاپی روی جعبه گواه اینکه شیشه های عکاسی کمپانی لومیر به مناسبت مسابقه بزرگی که امروزه نمی دانیم چه مسابقه ای بوده در ۱۹۰۸ میلادی در بسته بندی جدید عرضه شده است.
دختر خانم دانشجوی مزبور سر آن داشت که از هویت شخص موضوع اکثر عکسها ( محمد حسن میرزا ) و عکاسی مجموعه مزبور، همچنین ارزش مادی آن اطلاعاتی به دست آورد. وی از سر لطف و بدون هیچ گونه چشم داشت مادی تعدادی از شیشه ها را در اختیار نگارنده گذارد و اظهار داشت که تعداد شیشه ها بالغ بر پنج هزار است و اینکه برخی از آنها بر اثر مرور زمان کمرنگ شده و امولسیون برخی نیز در حال اضمحلال است. برخی از شیشه ها را نیز که صاحب این قلم از نزدیک مشاهده و بررسی کرد غیر از ایرادهای ذکر شده به شدت دچار بیش نوردهی و یا ظهور بیش از حد بودند. طوری که از طریق چاپ تماسی یا کنتاکت بر روی کاغذ کنتر است متغیر و با داروی ظهور مخصوص و فیلترهای مربوطه نیز چاپ قابل قبولی از آنان به دست نمی آمد. به هر حال با لطف و اجازه صاحب اصلی مجموعه تعداد ۲۶ عکس از روی شیشه های مزبور به طریق کنتاکت تهیه و در سه شماره از مجله عکس ۳ در سال ۱۳۷۵ به چاپ رسانیده شد…

… برای حفظ و نگهداری از مجموعه نیز به صاحب آثار پیشنهاد شد تا آنها را به یکی از چند نهاد مرتبط با عکس یا تاریخ عکاسی بسپارد که در این میان عکسخانه شهر که سالی از تاسیس آن می گذشت با درایت بیشتر نسبت به سایر نهادهای عکاسی در تهران بخشی از مجموعه مزبور را خریداری و به گنجینه خود افزود و در سال ۱۳۷۶ تحت عنوان « چهره تاریخ ، سایه عکاس » اقدام به برگزاری اولین نمایشگاه از عکسهای چاپ شده از روی شیشه های یاد شده نمود….

…به هر حال قدمت عکسهای این مجموعه و آنچه در این کتاب پیش روی خوانندگان گرامی است به زمانی در حدود ۱۰۰ سال پیش باز می گردد.
سبک کار عکاس این مجموعه عمدتا نشان از ذوق و درایت هنرمندی دارد که به حرفه خود عشق می ورزیده و به دقایق کادر بندی، نورپردازی و صحنه آرایی توجه و تسلط کامل داشته است . نگرش به عکسهای پرتره فردی و جمعی، عکسهای رسمی مراسم سلام، سان، رژه، عزاداری و قمه زنی مردم، شکار و شکارگاه بیننده را به حال و هوای ایران آخر دوره قاجار میبرد….”

این کتاب از مجموعه کتابهای منتشر شده در موزه عکسخانه شهر است که در فهرست آن عناوین زیر به چشم می خورد:

– مقدمه
– زمانه و دوران زندگی محمد حسن میرزا
– احمد شاه قاجار
– محمدعلی شاه قاجار
– روش های عمده عکاسی در جهان و تطبیق آن با دوره های تاریخی در ایران

کتاب در قطع خشتی با جلد شمیز و در 102 صفحه مصور رنگی به چاپ رسیده است.