کنتراست /مرتضی جان بخش /1388

در ابتدای کتاب کنتراست به قلم مرتضی جان بخش چنین آمده است:
“یکی از مهمترین فرایندها  در مجموعه فرایند ثبت تصویر،«فرایندباز سازی تون ها» در تصویر است، در این فرایند است که فیلمبردار تصمیم می گیرد و کنترل می کند که تون های صحنه با چه کیفیتی درتصویر بازسازی شوند.آیا تون های صحنه بازسازی معادلی در تصویر داشته باشند یا دستخوش«فشردگی» یا «گستردگی» خود خواسته ای شوند و بدین ترتیب تصویری با کنتراست معادل «کنتراست صحنه» بدست آید یا کنتراستی بیشتر یا کمتر از آن حاصل شود؟

اهمیت این بحث در فیلمبرداری تا آنجاست که در برخی منابع مهم، «فرایند ثبت تصویر» را «سیستم بازسازی تون» می نامند.

این بحث به مطالب مهمی از حرفه فیلمبرداری ارتباط می یابد از جمله به «دامنه پویایی» فیلم یا دوربین دیجیتال؛ «کنتراست تصویر» و عوامل موثر برمیزان آن؛ «سنسیتومتری فیلم های شیمیایی» ؛ «مختصات فنی تصویردیجیتال» ؛ «نورسنجی» و «نوردهی سنجی» ؛ و مطالب مهمی از این دست می پردازد.

با توجه به اهمیت این بحث، چند سال پیش تصمیم گرفتم که با تکیه بر بضاعت اندکی که داشتم و تحقیق محدودی که در این زمینه انجام داده بودم مقاله کوتاهی در این زمینه بنویسم اما با شروع کار مشخص شد که ارتباط بحث با سایر مباحث فیلمبرداری نگارش آن را در متنی کوتاه غیرممکن می سازد و در نتیجه بجای مقاله ای کوتاه کتابی به نام «کنتراست» به دست آمد و باهمکاری «انتشارات سمت» انتشاریافت.

در این کتاب ابتدا به ارائه  دو تعریف ذهنی و عینی از کنتراست پرداخته و در ادامه عوامل موثربرکنتراست و فرایند بازسازی تونها  تشریح شده است. از آنجا که«ثبت تصویربر فیلم شیمیایی (نگاتیو یافیلم) ریورسال» پایه شیوه های دیجیتال و ویدیوی ثبت تصویر است بخش عمده کتاب به حوزه فیلم اختصاص یافته است هرچند بخش زیادی ازمطالب و مفاهیم ارائه شده به حوزه ویدیو و دیجیتال نیز قابل تعمیم است. با این حال درانتهای کتاب  فصلی به موضوع «کنتراست تصویر ویدیویی» اختصاص یافته است.

هرچند بهتر بود که کتاب با تصاویر آموزشی بیشتری ارائه و با کیفیت چاپ بالایی منتشر می شداما از آنجا که «انتشارات سمت» اصرار دارد که کتاب های دانشگاهی را با حداقل قیمت و قابل خرید برای دانشجویان انتشار دهد تعبیه عکس های آموزشی بیشتر و با کیفیت چاپ بهتر ممکن نبود ، به هر حال امیدوارم در روزگاری که در کشور ما بخش زیادی از گفتگوها و متون تخصصی بارویکردی تبلیغاتی به معرفی ابزارهای نوظهور اختصاص یافته است تا آنجا که گاه به نظر می آید که داشتن یک دوربین رده   بالای جدید برای یک فیلمبرداری مناسب کفایت می کند و همه جا صحبت ازمسابقه مگاپیکسلی سازندگان دوربین است انتشار این کتاب که به یکی از فرایندهای بسیار مهم و پایه حرفه فیلمبرداری می پردازد برای علاقمندان فیلمبرداری راهگشا بوده باشد.”

مولف کتاب، مرتضی جان بخش فارغ التحصیل سینما در گرایش فیلمبرداری، و فارغ التحصیل کارشناسی ارشد عکاسی است. وی سال ها در زمینه های نورپردازی و تصویر با تلویزیون همکاری دارد، و از آنجا که به تدریس در مراکز آموزش عالی نیز می پردازد، به خوبی با فضاهای آکادمیک و همچنین تولید آشناست. انگیزه و دلایلش برای تالیف و ترجمه چنین کتابی را در پیشگفتار، اینگونه بیان می کند:

  “نبود یا کمبود منابع و کتب تخصصی به زبان فارسی در زمینه عکاسی و فیلمبرداری موجب شده است که در بین همکاران و دانشجویان کشورمان تعاریف دقیق و علمی مفاهیم و اصطلاحات تخصصی جای خود را به تعابیر شخصی از مفاهیم مذکور بدهند. این تعابیر شخصی گاه بر پایه تجارب محدود افراد یا بر پایه حدس و گمان آنها و گاه بر پایه آموزش و دریافت ناقص مفاهیم مذکور شکل یافته اند. یکی از این مفاهیم و اصطلاحات پر کاربرد، مفهوم «کنتراست» است که تعابیر متنوع و متفاوتی از آن در ذهن همکاران عکاس و فیلمبردار یافت می شود که ممکن است در بسیاری از موارد، با تعریف دقیق علمی آن منطبق نباشد. در این کتاب سعی شده است مفهوم «کنتراست» از وجوه مختلف بررسی و تشریح شود. …”

  برخی مطالبی که در این کتاب مطرح شده اند، عبارتند از، تعاریف کنتراست از وجوه مختلف؛ عوامل موثر بر چگونگی بازسازی تون های صحنه در تصویر … به هنگام نوردهی و در روند لابراتواری؛ عوامل موثر بر کنتراست صحنه؛ زون سیستم؛ کنترل کنتراست تصاویر ویدئویی و…

  یکی از ویژگی های منحصر بفرد کتاب آنست که سعی شده تا مباحث مختلف و متنوع، در مقوله گسترده «کنتراست»، برای اولین بار به زبان فارسی در یک مجموعه گرد هم آیند، واز این نظر نیز می تواند برای علاقمندان جالب و مفید باشد.