طهران /مستندنگاری تصاویر بناهای تاریخی شهر تهران /جلد 5 /1394

کتاب طهران، مستندنگاری تصویری بناهای تاریخی شهر تهران از بدو پیدایش تا پیروزی انقلاب اسلامی، مجموعه ای ۵ جلدی است که به کوشش حمید قاسم و زیر نظر سازمان زیباسازی شهر تهران، توسط نشر هنر معماری قرن منتشر شده است.

مجموعه پیش رو، جلد پنجم از مجلد عکس های پروژه بزرگ مستندنگاری تصویری بناهای تاریخی شهر تهران است.

در این مجموعه ، عکاسان با به تصویر کشیدن نور، فرم و هندسه فضایی، بناهای ارزشمند تاریخی را در معرض دید قرار داده اند. مبنای ارزش گزاری بناهای مذکور، تنها ویژگی های منحصر به فرد هریک از این بناها نبوده، بلکه گاه خاطره های قومی و فرهنگی نیز موجب گزینش آنها شده است.

در بخشی از مطلب سخن شهردار که در آغازین صفحات کتاب درج شده، پیرامون محتوای این مجلد و هدف آن آمده است:

“… کتاب « مستندنگاری تصویری بناهای تاریخی شهر تهران و فضاهای پیرامونی آنها از زمان پیدایش تا پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران » انباشتی است از معنا و مفهوم نهفته در یکایک بناهای این کلان شهر؛ مفاهیمی که با رویکرد مستندگونه جزیی و کلی عکس ها، عمیق تر به نظر می آیند.
این کتاب، علاوه بر نمایش جذابیت های معماری کهن، سنتی و معاصر، می تواند سیر و سفری دلنشین در خاطرات جمعی و فردی یک شهر پرخاطره نیز باشد. شهری که حوادث بزرگی چون جنبش مشروطه، و یا انقلاب اسلامی را در سال ۱۳۵۷، با اقتدار و سربلندی پشت سر نهاد و پس از دوران هشت سال دفاع مقدس، کوششی همه جانبه را پشتوانه خود نهاد تا بلندترین گام های خود را در راه سازندگی، زیبایی و توسعه بردارد….”

حمید قاسم در بخشی از مقدمه کتاب با عنوان «حجمی بزرگ در کادری کوچک» آورده است:

“…بدون واسطه عکس، فرصت کمتری برای درک تأثیر حقیقی این بناها و نقش کیفی آن ها در توسعه زندگی در جامعه معاصر ایران فراهم خواهد شد. معرفی بناهای مذکور در قالب تصویر هوشمندانه و چند سویه، نقطه آغاز جان گرفتن بنا در ذهن بینندگان عام و مخاطبان خاص است؛ مخاطبانی که برای ارتقاء تصمیمات کلان شهری نیازمند دسترسی به آمار و اطلاعات صحیح هستند.عکس بنا (معماری) واسطه ای است که گذشته، اکنون و آینده را به بهترین و ملموس ترین شکل به یکدیگر پیوند می دهد و به تبیین سبک، ترکیب بندی و المان های معماری پرداخته و لایه های عمیق فرهنگ و تمایلات یک سرزمین را به خوبی معرفی نموده و فضاهای سه بعدی را در یک کادر محدود دو بعدی ارائه می نماید. در این میان، گاه ارزش های بصری مصالح معماری و تزئینات آن چشم نوازی غیر قابل وصفی می یابد تا جایی که فراتر از اصل اثر می رود.
چشم انسان زاویه دید محدودی دارد و هم سطح با تراز بینایی خود، به رؤیت اشیاء می پردازد، به همین دلیل تصور یک بنا به صورت همه جانبه و تجسم تمامی زوایا اعم درون و بیرون آن به صورت هم زمان، به آسانی میسر نیست. ولی عکاس با ارائه زوایای دید وسیع، چنین ذهنیتی را برای بیننده خود محقق ساخته و امکان درک بالاتری نسبت به مکان مورد نظر ارائه می نماید و به این ترتیب یک بنای معماری به گونه ای دیگر مقابل دیدگان یک مشاهده گر قرار خواهد گرفت.
نـور ، عامل کلیدی در هریک از گرایش های مختلف عکاسی است، اما هنگامی که صحبت از عکس برداری از یک بنای معماری به میان می آید، باید گفت تهیه یک عکس قابل قبول تا حد زیادی به شرایط مساعد جوی بستگی دارد و مهیا بودن نور و یا عدم وجود آن می تواند موجب بر هم خوردن معادله یک عکاس معماری شود. اما، گاه به جرأت می توان گفت، صرف نظر از این عامل مهم و تعیین کننده، محیط های اجتماعی در مناطق مختلف پایتخت نیز هر یک به نوبه خود موانع متعددی را پیش روی عکاس قرارداده است؛ تا آنجا که نبود هوای صاف و نور مناسب و مراجعه مکرر به یک مکان کم ترین مشکل در این زمینه است. صبوری و ارتباط مؤثر با اهالی مناطق مختلف شهر، با هر فرهنگ و رفتار اجتماعی، مهارت مهم دیگری است، که عکاس، نیازمند توجه ویژه به آن است و عدم توجه به این مسئله به معنای عدم موفقیت در عکاسی معماری است. به جرأت می توان گفت، هر یک از این موارد ، خود شایسته نگارش یک سفرنامه شهری است، که عکاس در گردآوری این مجموعه با آن روبرو بوده است…”

اسامی عکاسان صاحب اثر در این مجلد عبارت است از:

مجتبی آقایی، حمید قاسم، حامد احمدی، رامتین فیروزیان، سیدعلی هاشمی، نگار زنده دل، حامد زمانی، الهه عبداله آبادی، مریم محمد علیپور، حمید اخلاقی، هومن عسگریان، مرتضی صالح نژاد.

این کتاب در قطع خشتی با جلد سخت و قاب در 454 صفحه به چاپ رسیده است.