بی آبان BiAban /عکس های کریم متقی از پروژه دریاچه ارومیه /1396

کتاب بی آبان BiAban اثر کریم متقی و حاوی سه دهه روایت تصویری از دریاچه ارومیه می باشد که با مقدمه ای به قلم اسماعیل عباسی و کیارنگ علایی؛ توسط نشر پرگار در سال 1396 به چاپ رسیده است.

در بخشی از متن نوشته شده توسط اسماعیل عباسی با عنوان «نمکِ زمین» در ابتدای این کتاب عکس « بیـ آبان » می‌خوانیم:

« عکس های کریم متقی هم زمان از سویی ریشه در جهان واقعی دارند و از سوی دیگر در فراواقعیت. سکون و سکوتِ پاره ای از عکس ها پیام آورِ آرامشی هستند ناپایدار که ناگهان هولی غافل گیرکننده بر جانت چیره می کنند. گاه بیننده لحظه هایی در ژرفایِ پُر رمز و رازِ عکس ها گم می شود اما واقعیت با تلنگری او را از گم گشته گی بیرون می کشد. گاه بیننده هم چون غواصی مسحور از حسِ تعلیق شناور می شود در درون سایه ها و نیم سایه ها و در اوجِ درکِ زیبایی و لذت با واقعیتِ تکان دهنده روبه رو می شود. در صحنه هایی عکاس ماهرانه از واقعیت، رخساری انتزاعی به دست می دهد و زمین را به بوم نقاشی خود تبدیل می کند. در این سفرِ شاعرانه، عکس ها تلخیِ یک فاجعه ی در راه را به تو گوش زد می کنند. در جایی که قرار است موجِ ناشی از حرکتِ قایق ها را ببینی، شاهد شوره زاری می شوی که ردِ چرخِ اتومبیل ها بر آن نقش بسته است. عناصرِ درون عکس ها، دوش های بی آب، کشتیِ بی لنگرِ بر نمک و گِل نشسته، قایق هایی به شکلِ قوهایی سر در گریبانِ در عُزلت، همه گی در انتظارند، در انتظارِ یک معجزه».

کریم متقی نیز به عنوان عکاس در بخش دیگری از متن آغازین کتاب عکس « بیـ آبان » آورده است:

«دریاچه‌ی ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچه‌ی آب شورِ خاورمیانه، در شمال غرب ایران واقع شده و ارتفاع سطح آن نسبت به آب‌های آزاد ۱۲۷۵ متر می‌باشد. دریاچه‌ی ارومیه نیز همچون «دریای مرده» (واقع در غرب اردن و فلسطین) به نمک انبوهِ موجود در آب و لجن آن مشهور است.
آب و لجن این دریاچه برای مردمان ایران‌زمین شفابخش تلقی می‌شود؛ به‌طوری‌که شنا کردن در آب و پوشش بدن با لجن‌های نمکینِ دریاچه در باور مردم تأثیر شگرفی بر تمدد اعصاب، برطرف‌کردن مشکلات پوستی و بیماری‌های عضلانی و استخوانی دارد. آب و لجن‌درمانی در دریاچه‌ی ارومیه برای بهبود دردهای عصبی و مفصلی از دیرباز رایج بوده و سالانه، علی‌الخصوص در فصل تابستان، مردم بسیاری از سرتاسر کشور برای این منظور عازم دریاچه‌ی ارومیه می‌شوند. آب شور این دریاچه به‌خاطر چگالی بالا موجب شناور ماندن شناگر بر سطح آب بوده و لجن‌ِ آن نیز به همین دلیل به راحتی بر بدن می‌چسبد. سنت لجن‌مالی با همیاری افراد صورت گرفته و این امر، فارغ از آشنایی مردم با هم، به‌صورت رابطه‌ای دو طرفه انجام می‌پذیرد. مردم پس از لجن‌مالی به کمک افراد دیگر در آب گل‌‌آلود غوطه‌ور شده و غالباً، در حالتی که فقط سرِ آن ها از آب و لجن بیرون می ماند، ساعت‌ها در آن محیط استراحت می‌کنند. آئین لجن‌مالی به‌دلیل ملاحظات دینی، در دو بخش مردانه و زنانه انجام می‌گیرد و عکاسی‌کردن در هر کدام از این بخش‌ها سختی‌های خود را دارد. خشک‌سالی و متعاقبِ آن، کوچک شدنِ مساحت دریاچه‌ی ارومیه بر روی آئین آب و لجن‌درمانی تأثیر مستقیم گذاشته و به‌خاطر شرایط محیطی، اکنون به ندرت شاهد انجام آن هستیم.
این پروژه وضعیت دریاچه‌ی ارومیه را، در مدت سه دهه، به تصویر کشیده است. این دریاچه، تأثیرگرفته از بحران جهانی گرم‌شدن کره‌ی ‌زمین و عوامل دیگر، وخیم‌ترین وضعیتِ خشک‌سالی عمر خود را تجربه می‌کند. دریاچه‌ای که در گذشته بهشتی برای صنعت توریسم تلقی می‌شد، اکنون به‌سان ساحلی مُرده دیده می‌شود. تحقیقات معتبر و اخیری که توسط سازمان‌های دولتی و غیردولتی صورت گرفته، از شکل‌گیری بیابانی جدید و پوشیده از نمک خبر می‌دهد که ممکن است موجب به‌وجود آمدن فاجعه ه ای محیطی و جغرافیایی و طوفان‌های نمکی شود».

کیارنگ علایی هم در بخشی از متنی مستقل در ابتدای کتاب «بیـ آبان» به زیر عنوان «نیوتوپوگرافی هایی در بازنمایی بی سلیقه گی تاریخ» آورده است:

«این نیوتوپوگرافی ها با استعاره تون سیاه به عنوان سطح مادی عکس های کریم متقی وجهی نمادین نیز به خود می گیرد، سیاه رنگی است که از غیاب نور حاصل می شود و بی درنگ سپیدی را فراخوانی می کند تا در کنار و خویشاوندی با آن به نمایان سازی تصویری واضح بیانجامد، همچنین سیاه ریشه در ترس های ما از هستی دارد و ترس و ناسازگاری انسان را با محیط تبیین می کند و بر عدم شناخت او از محیط خویش سخن می گوید.

در این طبیعتِ سیاه و سفیدِ زوال یافته که تغییر یافته گی به عنوان شاهدی حاضر بر سرنوشت آن سایه انداخته، دریاچه ارومیه به عنوان هویت متمایز یک زیستگاه بزرگ دچار یک ناپایداری و سکوت ژرف شده است. زیستگاهی که حالا و در این عکس ها کاملا خالی از خاصیت های شرقی است و بیشتر خشونت چشم اندازهای متروک غربی را یادآور می شود. عکس های این مجموعه نه مثل تصاویر نشنال جئوگرافیک اگزوتیک اند و نه به مثابه عکس های کلاسیک چشم انداز اغواگری می کنند، این عکس ها با کیفیت های خاص تصویری شان به چیره گی دیدگاه مسلط عکاس در کل مجموعه اشاره می کند و ماهیتِ در حال استحاله چیزها و مکان ها را بیان می کند، استحاله ای که در واقع؛ بازنماییِ تجربه زیسته ماست در محیطی که تاریخ، بی سلیقه ترین دگرگونی ممکن را برایش رقم زده است».