عکسیه /جستارهای تاریخ عکاسی ایران /محمدرضا طهماسب پور /1401

کتاب عکسیه جستارهای تاریخ عکاسی ایران، به کوشش محمدرضا طهماسب پور تالیف شده و نشر خانه فرهنگ و هنر مان در سال 1401 اقدام به انتشار آن نموده است.

در مطلب درج شده در پشت جلد کتاب با عنوان «هنر ایران: عکاسی قاجار(1)» پیرامون محتوای آن آمده است:

“یکصدوهشتاد سال میراث تاریخ عکاسی در ایران، ما را با این حقیقت روبه رو می سازد که یافته های جدید از روند تاریخی و تکوین علمی و هنری عکاسی ایران، در گستره تاریخ عکاسی جهان؛ سخنانی تازه برای مشتاقان این زمینه دارد.
غنای محتوایی عکس ها و مطالب مربوط به تاریخ عکاسی در ایران که با دسترسی آسان از طریق شبکه های اطلاع رسانی جهانی آهنگ پرشتابی گرفته است، سبب شده تا در دو دهه گذشته؛ افزون بر پژوهشگران ایرانی، توجه پژوهشگران غربی نیز به موضوعات مربوط به تاریخ عکاسی در ایران جلب شود.
در این مجموعه، تلاش بر این بوده تا از نظرگاه های گوناگون به موضوع تاریخ عکاسی پرداخته شود. از همین رو، افزون بر مقالات و یادداشت هایی بر پایه تبارشناسی عکاسی از منظر تاریخی و علمی، بحث های جدید گفتمانی و میان رشته ای در زمینه تاریخ عکاسی ایران نیز از دیگر صاحب نظران و پژوهشگران، به ویژه پژوهشگران جوان، فرا روی دوستداران تاریخ عکاسی ایران قرار گرفته است.

کتاب عکسیه (جستارهای تاریخ عکاسی ایران) مجموعه مقالاتی است پژوهش‌محور در باب یافتن زوایای جدیدی از تاریخ عکاسی ایران در دورهٔ قاجار. پیشینۀ طولانی و پربار عکاسی در ایران و همچنین وجود گنجینه‌های تصویری گوناگون و گاه ناشناخته‌ای از ایران قرن نوزدهم در ایران و خارج از کشور که به مرور، معرفی می‌شوند همه؛ این نکته را تأیید می‌کنند که پژوهش دربارۀ تاریخ عکاسی ایران و بررسی جنبه‌های گوناگون این پدیده، راه درازی در پیش دارد. تدوین منابع مرجع برای پژوهشگران، دانشجویان و دیگر علاقه‌مندانی که به زمینه‌های پیوسته به چگونگی آغاز و گسترش عکاسی در ایران ارتباط دارند از جمله کارهایی است که در چند سال گذشته آغاز شده و رو به فزونی است.
دو گونه رویکرد برای دستیابی به هدف تدوین درست و اصولیِ تاریخی جامع از عکاسی در ایران و روند گسترش و دگرگونی آن در سال‌های سپری شده وجود دارد. نخست؛ جستجو در اسناد، عکس‌ها و منابع تصویری، کتاب‌ها و رساله‌های دستنوشت عکاسی، کتاب‌های خاطرات، روزنامه‌ها و دیگر منابع اصلی و خام دوران قاجار که بیشتر بر پایۀ پژوهش‌های اَسنادی و کتابخانه‌ای است و دوم؛ گردآوری و نشر نظرات و دیدگاه‌های پژوهشگران و صاجب‌نظران رشته‌های گوناگون که در افکندن پرسش‌های مربوط به چیستی، چرایی و گسترۀ پر تنوعی از موضوعات پیرامون تاریخ عکاسی در ایران را شامل می‌شود. در دو، سه دهۀ گذشته، توجه به غنای تاریخ عکاسی ایران، با بررسی عکس‌ها و منابع تصویری و همچنین کتاب‌ها و دستنوشته‌های مربوط به عکاسی دوران قاجار، مورد توجه پژوهشگران و مدرسان دانشگاهی در ایران و خارج از کشور قرار گرفته و کتاب‌های مرجع و مقاله‌های بسیاری نیز در این زمینه نوشته شده است.

اکنون تاریخ عکاسی ایران به‌عنوان یکی از کانون‌های شگفت‌انگیز و شایان توجه، مورد نظر گردهمایی‌های علمی مربوط به تاریخ عکاسی در جهان است.
در کتاب عکسیه (جستارهای تاریخ عکاسی ایران)، با در نظر داشتن موارد یاد شده و این نکته که به‌عنوان مرجعی برای دانشجویان، علاقه‌مندان و همچنین زمینه‌ای برای طرح گفت‌وگوهای نظری تازه پیرامون تاریخ عکاسی ایران از نگاه پژوهشگران داخلی و خارجی با رویکردهای گوناگون و نگاه بینارشته‌ای باشد گردآوری شده است.

تردید نمی‌توان کرد که دیدگاه‌های مطرح شده در این کتاب، افزون بر ارائۀ آگاهی‌های مربوط به تبارشناسی عکاسی و آغاز آن در ایران، به درافکندن پرسش‌هایی متناسب با زمینه‌های مربوط به تاریخ عکاسی ایران و جنبه‌های کارکردی و کاربردی آن و همچنین برخی پاسخ های احتمالی به این پرسش‌ها توجه دارد.

تنوع موضوعات مطرح شده توسط پژوهشگران ایرانی و خارجی، گسترۀ موضوعی تاریخ عکاسی در ایران را فراروی مشتاقان این زمینه قرار داده و بر این نکته اشاره دارد که گفت‌وگوهای بسیاری بیش از این، می‌تواند پیرامون تاریخ عکاسی ایران شکل بگیرد.
افزون بر تاریخ عکاسی دوران قاجار، تاریخ عکاسی دوران پهلوی نیز موضوعی است که به تازگی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است و نوید پژوهش‌های بیشتری از این موضوع را در میان پژوهشگران و دانشجویان می‌دهد.

در بخش فهرست کتاب به عناوین یادداشت ها و مقاله ها با ذکر نام نویسندگان پرداخته شده است:
پیشگفتار/ ۱۸۰سال عکاسی در ایران/ محمدرضا طهماسب پور
نخستین عکس‌برداری به شیوه داگرئوتیپ در ایران/ شهریار عدل
عکس در خاطرات ناصرالدین شاه/ مجید عبدامین
دو نقاش؛ دو عکاس؛ دو مصور/ نیایش پورحسن
عکاسی معماری در ایران عصر قاجار/ کامران صفامنش، بابک مفیدی
در این قاب، جایی برای شما نیست/ افسانه کامران
نمایش مرگ/ میرا کسنیاشووردا/ زهرا امیرحاجلو، امیر متشرعی، پیمان خانی
حضور خویش در آینه، استعاره‌ای برای فرد شدن/ امیرهوشنگ للهی
رُخ نگاره:از شاه تا شهروند تا سلطان صاحبقران/ شباهنگ کوثر
پدر تاجدارِ خانه/ سهیلا شمس
از روایت تاریخ تا …/ الهه هلبیگ/ علیرضا بهارلو، امیر متشرعی، پیمان خانی
درود از شهر شیراز…/ کورین جی.ام.فورمان/ امیرسعید کردونی، مژگان تاج الدینی

این مجلد در قطع رقعی با جلد شمیز و در 224 صفحه به چاپ رسیده است.

عکس روی جلد کتاب منسوب به آنتوان سوریوگین می باشد.