طبیعت بی جان /ابراهیم حقیقی /1391

کتاب طبیعت بی جان، عکس های ابراهیم حقیقی است که در سال 1391 منتشر شده.

این عکس ها گزیده ای از مجموعه «طبیعت بی جان»، عکس های چاپ شده بر روی کاغذ بافت دار در ابعاد 66 در 96 سانتی متر است.

در ابتدای کتاب در مطلبی تحت عنوان خشونت شاعرانه محمدرضا بهمن پور گفته است:

“چه واکنشی در برابر عکس های طبیعت بی جان ابراهیم حقیقی باید داشت ؟
تلاش حقیقی برای نزدیک شدن به فرم نقاشی های طبیعت بی جان » دوران رنسانس و یافتن شباهت هایی دور و نزدیک با دوران پس از قرون وسطی چه معنایی را به ذهن مخاطب متبادر می کند .
در واقع روایت عکاسانه ی ابراهیم حقیقی از این گزینش، روایتی آشکار – اگر نگوییم صریح و بی پرده – است که چندان نیازمند کشف نشانه ها نیست . اما سؤال مهم آن است در زمانه ای که تجربه ی خشونت و رو در رو بودن با چهره ی کریه آن برای جامعه ی انسانی آشکار است و سطح این خشونت در ساختارهای گوناگون اجتماعی گسترش یافته، رفتار این گونه ی یک هنرمند چه کمکی می تواند به جامعه بکند ؟
سؤالی که البته هیچ گاه جوابی روشن در پی نخواهد داشت، اما کم و بیش می توان درک کرد که گاهی تلخی و عمق دردناک مفهوم خشونت چنان آسیبی به سطح خودآگاه روح و روان هنرمند وارد می کند که او را بر آن می دارد تا تصاویری ارائه کند که نه تنها اغلب ما حاضر نیستیم یکی از آنها را در فضای خانه ی خود نصب کنیم بلکه نمی توانیم آنها را تابلوهایی اثرگذار در ضدیت با خشونت تلقی کنیم. از سوی دیگر ، آیا عکاسی از سرهای بریده ی حیواناتی که در پی سفارش هنرمند به قصابان پدید آمده ، رفتاری خشونت بار نیست که نقش ابراهیم حقیقی را از هنرمند به مجری و سپس نمایشگر خشونت مبدل کرده است ؟
گر چه می دانیم هر روزه در گوشه و کنار این دیار صدها سر بریده می شوند و مسئول آنها نیز قطعا هنرمندان نیستند و می دانیم که در بهترین حالت ، هنرمند صرفا می تواند احساسات اجتماع را برانگیزد به این امید که شاید تلنگری به روح خشونت خواهان و حتی گاه خشونت پرستان زده باشد تا بلکه از زشتی این خشونت درکی تازه یابند و از آن پروا کنند ، حقیقی تصویر زشتی را نشان داده که گویا همه ی ما باید از آن پرهیز کنیم ، اما خواسته یا ناخواسته ناظرش هستیم و گاه حتی نقشی در آن ایفاء می کنیم . در تصاویر طبیعت بی جان ابراهیم حقیقی ، چیدمان و نشانه ها در تضادی آشکار با فلسفه ی این تلقی در هنر رنسانس است . هنرمندان آن دوران نقاشی های طبیعت بی جان خود را با الهام از میوه های خوراکی ها ، اشیاء و شکار چیده شده روی میز خلق می کردند که در نهایت در سرسراها ، تالارها و اتاق های خواب و نشیمن طبقه ی اشراف جای می گرفتند . از آنجا که شکارچیان قرقاول و کبک اشراف زادگان‎ و زمین داران بزرگ سفارش دهندگان این گونه آثار بودند ، بنابراین گاه به سفارش آنها و گاه برای ثبت اقتدارشان چنین آثاری خلق می شد. هنرمند در این گونه آثار با آزادی عمل توانایی خود را به اجرا می گذاشت و اثری زیبا خلق می کرد که با همه ی خشونتی که در خود داشت تصویری از خشونت شکار دیده نمی شد . هنرمند طی خلق اثر گاه با بازتاب نور بر اشياء و حیوانات قدرت نمایی می کرد و گاه با نشان دادن تضادها و هماهنگی ها این توانایی را به رخ می کشید .
برای هنرمند پس زمینه درست به اندازه ی پیش زمینه اهمیت داشت و از آن غافل نبود . مشابه این رویکرد در طبیعت بی جان های ابراهیم حقیقی نیز دیده می شود به طوری که پس زمینه ها در آثار او در عین سادگی و بی اهمیتی دارای اهمیت هستند . هرچند پیش زمینه ها و نور پردازی ها هدف او را به خوبی بیان می کنند اما او آگاهانه توجه ما را به پس زمینه ها جلب می کند و ما با چیدمان و نور پردازی هوشمندانه ای مواجه می شویم که در نهایت در تضاد با پیش زمینه بوده و اهمیت موضوع اصلی را دوچندان می کند .
اگرچه در دوره ی رنسانس گرایش به نقاشی « طبیعت بی جان » راه گریزی برای فرار از سفارش های کلیسایی و پرداختن به موضوعاتی غیر از تم های رایج بود ؛ اما در نهایت ماحصل کار هنرمند ، اثری شاعرانه تلقی می شد و به همین دلیل در سالن های مجلل خانه های اشراف و افراد متمول خودنمایی می کرد . اما تصاویر ابراهیم حقیقی درواقع خشونتی شاعرانه را ترسیم می کند که بی شباهت به روزگار پرتناقض ما نیست . نشانه های امروزی این تصاویر مانند صفحه ی آگهی های روزنامه ای پرفروش در کنار تصویر ماهی های تازه از آب گرفته شده یا لامپ نئونی که با کلمه ی حراج به طرز هیجان انگیزی سرهای بریده شده ی مرغ ها را به نمایش می گذارد ، جنبه ی اسرارآمیزی به آنها بخشیده .
چیدمان سرهای بریده با گلدان های ایرانی ، سکه های پول ، گوشی موبایل و کارت شناسایی دوران جوانی خود هنرمند در ترکیب با خشونت ، وجھی شاعرانه به آثار او بخشیده است، بی شک اگر تصاویر ابراهیم حقیقی با ظرفهای پر از میوه و گل های چهار فصل همراه بود ، شاعرانگی مبتذلی را به نمایش می گذاشت اما با چیدمان حاضر ، هنرمند با شاعرانگی ، خشونتی را به تصویر کشیده که تناقض بی پاسخ روزگار ماست و گویی نقش یکایک ما در ترویج خشونت ، واقعیتی غیرقابل انکار است . در آخر این که روایت متفاوت او در بهره گیری از هنر دوران گذشته آثار او را جذاب و تامل‎ برانگیز ساخته است.”