فطوغرافخانه، امین السلطان در سفر به اطراف و اکناف جهان /1390

کتاب عکس “امین السلطان در سفر به اطراف و اکناف جهان” اندر احوالات ایران و ایرانیان از مجموعه “فطوغرافخانه” است که چاپ نخست آن در سال ۱۳۹۰ توسط موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران با حمایت موسسه نشر مهر به چاپ رسید.
این مجموعه شامل عکس هایی از امین السلطان در ادوار مختلف زندگی و سفرهایی او به اقصای نقاط جهان است.

در ابتدای کتاب درباره زندگی نامه امین السلطان توضیحاتی آمده است که در بخشی از آن می خوانیم:

علی اصغر امین السلطان را دومین پسر از یازده فرزند آقا ابراهیم آبدار دانسته اند. آقای ابراهیم، آبدارخانه عباس میرزا نایب السلطنه را اداره می کرد و این عنوان روی او ماند. علی اصغر در ۱۵ سالگی پیشخدمت مخصوص دربار ناصرالدین شاه بود در جوانی امین الملک شد و پس از مرگ آقا ابراهیم لقب امین السلطان را به ارث برد و در زمان مظفرالدین شاه ملقب به اتابک اعظم شد.
آنچه از خصیصه این خاندان اصلاً در علی اصغر امین السلطان دیده نمی شد، خساست بود گشاده دستی او آشنا و بیگانه نمی شناخت دوران او را می‌توان دوران قراردادها نامید او برخلاف میرزا آقاخان نوری و سپهسالار به یکی از دو قدرت دلبسته نبود.به اقتضای وقت با هرکدام سر و سری داشت. این همه ظاهراً برای خشنودی شاه بود. حاتم طایی دربار از کیسه مردم به خلیفه می‌بخشید. با آمدن مظفرالدین شاه، امین السلطان صدراعظم شد اما آن اقتدار گذشته را نداشت تا یکسال بعد عزل شد و بی سر و صدا به قم رفت. چندی گذشت شاه در سر هوای سفر فرنگ داشت امین السلطان را از تبعید قم فراخواند امین السلطان با قرضه دو و نیم میلیون لیره آماده بود به آرزوی شاه جامعه عمل بپوشاند و وی را به فرنگ ببرد بهره این غرض ۵ درصد بود و همچنین تمام گمرکات به جز گمرکات جنوب برای ۷۵ سال در گرو روسها بود.

مظفرالدین‌شاه به پاس خدمات امین السلطان وی را مباهی و مفتخر به لقب اتابک اعظم کرد. هنوز یک سال از سفر فرنگ نگذشته بود که باز خزانه خالی شد در آن نوبت امتیاز استخراج معادن نفت کشور بر طبق قرارداد نفت موسوم به قرارداد دارسی عملاً به انگلستان واگذار شد قراردادی که قرار بود یک قرن سرنوشت ایران را رقم بزند از آنجا که از این قرارداد پول هنگفتی نصیب دربار شده بود، شاه برای سفری دیگر بی قراری می‌کرد امینه سلطان در پی آن بود که امتیاز راه آهن جلفا و قزوین را به روسها بسپارد و عملاً فاتحه خوان استقلال ایران شود. مخالفت‌ها در گرفت و چند حکم تکفیر امین السلطان در نجف صادر شد. فرمانفرما و عین الدوله داماد شاه وقت را غنیمت دانستند و بر ضد او دست به کار شدند. قرضه دوم که دویست هزار لیره بود صرف به کام شد و شاه برای سفر سوم دلتنگی می‌کرد. اتابک صلاح را برقرار ندید.

قصد سفر کرد سفر حج. شاه با استعفا و سفر و موافقت کرد. سفر از خاک روسیه آغاز شد. از آنجا به چین و ژاپن و آمریکا و چندی بعد به اروپا عزیمت کرد. سپس راهی مصر شد از کانال سوئز به جده رسید و سرانجام به مکه. پس از انجام مناسک حج به مدینه عزیمت کرد، سپس راهی شام شد و دمشق؛ و از راه بعلبک  به بیت‌المقدس رسید. چندی بعد به مصر رفت و به یونان و اسلامبول. این زمانی بود که عین الدوله درگیر حوادث مشروطه بود. اتابک از شامات به جنوب آفریقا، تونس، مراکش و سپس فرانسه رسید. یک سالی هم در پاریس ماند و سرانجام از سوئیس سر در آورد و در آنجا فراماسون شد. فرمان مشروطیت صادر شد و مظفرالدین شاه در گذشت این بار نوه امیر کبیر شاه شد. محمدعلی شاه از همان ابتدا  اتابک را فراخوانده بود.

امین السلطان مصدر امور گردید. در پنجاه سالگی آنقدر پختگی داشت که میانه کار را بگیرد.دستخطی از شاه گرفت مبنی بر اعلام وفاداری به قانون. دستخط در مجلس خوانده شد. هنگام بازگشت از مجلس اتابک و سید عبدالله به صحن مجلس رسیده بودند که خاکستری به هوا برخاست؛ تیر از شست و کار از دست رفت.

این مجموعه تصویری 134 صفحه ای ، بیش از 70 عکس بسیار با کیفیت و تاریخی را در بر می گیرد ، شاید بهتر باشد عکس های نفیس و منتشر نشده ی این مجموعه ی مصور را از حیث موضوع به دو بخش تقسیم کنیم ، بخش مهمی از تصاویر این مجلد ، بازتاب دهنده ی اتفاقات و ماجراهایی از اواخر تاریخ سلسله قاجار است ( از دوران میانسالی ناصر الدین شاه و روی کار آمدن مظفر الدین شاه تا بر تخت نشستن احمد شاه قاجار) و موضوعاتی چون شاهان ، دربار ، سران حکومتی ، مراسمات سلطنتی همچون عروسی ، عزا ،جشنها ، بدرقه و استقبال ها ، شکار و امثالهم مورد توجه است .

اما بخش مهم و اعظم دیگر این مجلد که عنوان کتاب نیز بدان اشاره دارد شامل تصاویر و عکس های جذابی از سفر های انفرادی امین السلطان ( از کارگزاران ارشد سلسله قاجار) و نیز عکس هایی از همراهی دربار و دو شاه فرنگ دوست قجری ( ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه) با وی در سفر به نقاط مختلف جهان است. ، عکس هایی که افراد نامبرده را در ممالکی چون چین ، ژاپن ، مکه ، صحرای حجاز، اتریش ، انگلستان ، روسیه ، ترکیه ، مصر ، مجارستان ، لهستان و … به قاب تصویر کشیده . عکس ها با یک تا چند جمله توضیح داده شده و شخصیت های حاضر در آن معرفی شده اند ، تمامی عکس ها با کیفیت بسیار عالی و در ورق گلاسه مرغوب به چاپ رسیده و برای علاقه مندان به تاریخ و هنرعکاسی می تواند مجموعه ای باشد نفیس و دوست داشتنی.