عبارت «عکاسی خیابانی» از جمله عبارات آشنایی است که ظرف سالهای اخیر هر چه بیش و بیشتر آشنا مینماید.
عبارتی که از سویی به ریشه های عکاسی مستند نزدیک است و از سویی دیگر دارای هویتی مستقل و تعریف شده برای خود در میان سایر گرایش ها و شاخه های عکاسی است.
با جستجوی عبارت عکاسی خیابانی/Street Photography در موتور جستجوی شبکه سراسری اطلاعات جهانی در حوره کتاب عکاسی و زبان پارسی به چند نمونه محدود مواجهایم:
عکاسی خیابانی /گوردون لویس /ترجمه امیرحکمت حکیمی /۱۳۹۵
عکاسی خیابانی با اریک کیم /شاهین غفاری، نیما رجبی /۱۳۹۵
در باب عکاسی خیابانی و تصویر شاعرانه /ترجمه:طلیعه عابدزاده /۱۳۹۸
ذن در هنر عکاسی خیابانی /اریک کیم /۱۳۹۶
عکاسان خیابانی Street Photographers/ مسعود قرائی /۱۳۹۹
البته شاید! به شکل پراکنده و گریخته و به عنوان شاهدی بر مثال در برخی متنها مثل: ویژه نامه دومین جشنواره سراسری عکس فیروزه/۱۳۸۸ نیز به این عبارت و کارکردهای آن در نوع عکاسی و تعریف آن عکاس پرداخته باشند.
با این وجود هنوز ضرورت تمرکز بر این گرایش از عکاسی شاید! بر اندیشه عده ای نامکشوف مانده باشد و بسیاری نیز بر اساس تامل و مطالعه، هنوز به وجود و عملکرد دوربین عکاسی در این جایگاه عکاسی به قالب و محتوا و تعریف و جایگاه و کارکردی در عبارت «عکاسی خیابانی» نرسیده باشند.
یادداشت «شاهین غفاری» مترجم دو عنوان کتاب متفاوت از هم در تعریف و کارکرد «عکاسی خیابانی» از «اریک کیم/Eric Kim»در این باره مفید و راهگشا است؛ چرا که مترجم نیز همچون نویسنده دغدغهای متمرکز بر عبارت «عکاسی خیابانی» داشته و دارد. عبارتی که تاکنون در سطح عکاسی کشور از داشتن یک پرداخت سراسری بیبهره بوده است و نیازمند توجه متولیان امر به این تعریف کارآمد و روز عکاسی است.
——————————————————————————————————————————————————————-
معرفی کتابهای عکاسی خیابانی با اریک کیم و ذن در هنر عکاسی خیابانی
طی چند سال گذشته عکاسی خیابانی به طور گستردهای به عنوان یک شیوه و سبک در جهت بیان مفاهیم، تولید محتوا و تصویر و نحوه نگرش افراد به اجتماع و اشخاص پذیرفته و مورد توجه و اقبال گستردهی مردم و جامعهی عکاسی واقع گردیده و به لطف پیشرفت تکنولوژی این رویکرد نمود بیشتری نیز پیدا کرده است.
امروزه دسترسی به عکسهای اساتید این سبک عکاسی به راحتی صورت میگیرد اما گرفتن عکسی هم سطح و یا متفاوت در قیاس با کارهای این بزرگان و پا گذاشتن در جای پای آنان نیازمند بررسی آثار آنها، دانش، خلاقیت، پشتکار، تجربه و نوع نگاه متفاوتی نیز هست.
عکاسان بسیاری سعی کردهاند به این نوع عکاسی هویت و معنای تازهای ببخشند و بعضی نیز در جهت توضیح مفاهیم این نوع عکاسی تلاش بسیاری صورت دادهاند. آنها زمان بسیار زیادی را صرف گرفتن عکس و کسب تجربه کرده و عکسهای بسیاری را در فضای مجازی و نمایشگاهها و یا در قالب کتاب ارائه دادهاند. در این میان عدهای نیز تلاش کردهاند تا سبک و تجارب ویژه خود را از طریق وبلاگ، فیلم، رسانهها و شبکههای اجتماعی متفاوت با دیگران به اشتراک بگذارند.
اریک کیم بیشک یکی از مهمترین و فعالترین افراد در این زمینه میباشد. حضور فعال و قوی او در شبکههای اجتماعی گواهی بر میزان فعالیت حرفهای این عکاس کرهای آمریکایی است. او با صراحت و بارها ماموریت خود را فعالیت در زمینه عکاسی خیابانی و گسترش آن اعلام نموده است.
او مطالعات بسیار عمیق و گستردهای در زمینه عکاسی خیابانی و تاریخ آن انجام داده و همه این مطالعات و تجربیات را با زبان و بیانی بسیار روان و جذاب به علاقهمندان منتقل میکند. با وجود فلسفه و بینش عمیق و علاقهای که به عکاسی خیابانی دارد نوشتههایش فاقد اصطلاحات ثقیل و غامض است و از این رو برای عموم علاقهمندان عکاسی خیابانی بسیار کاربردی و شیرین است.
او ورک شاپهای بسیاری را در سراسر جهان برگزار کرده و از طریق تولید محتوای آموزشی در قالب ایبوک، مقالههای آموزشی و فیلم در وبلاگ و منابع باز در فضای مجازی اقدام کرده. کیم کتب مختلف و سبک اساتید به نام این رشته را بررسی و آنالیز کرده و از آن در آموزشهایش استفاده کرده و قطعا یکی از فعالترین و مشتاقترین افراد در این زمینه میباشد.
با توجه به کمبود مطالب و منابع ترجمه شدهی معتبر در این زمینه بر آن شدیم تا تعدادی از کتابهای این عکاس را که مشخصا با تعاریف، سبک و ایدههای منحصر به فرد و تحقیقات و تجربیات اریک کیم در زمینه عکاس خیابانی منطبق است منتشر کنیم.
این کتابها جزو ای بوکهای این عکاس خیابانی میباشد، تابهایی که به نوعی یک دستورالعمل اجرایی، معتبر و تجربی حاصل اجرای چندین و چند ورک شاپ عکاسی توسط اریک کیم میباشد و از این حیث که تجربیات او با زبان ساده و تجربیات نسل جدید منطبق است جالب توجه میباشد.
کتاب عکاسی خیابانی با اریک کیم شامل چهار ای بوک و یک مقاله از اریک کیم است.
بخش اول “عکاسی خیابانی چیست؟” مقالهای است که حدود چند سال پیش در سایت شخصیام منتشر گردید. این بخش به جهت آشنایی با مفاهیم اولیه و برداشت و دیدگاه مورد نظر اریک کیم و همچنین به عنوان نوع نگرش و رویکرد و تعاریف او به این سبک از عکاسی در ابتدای کتاب آورده شده. کتاب اول با عنوان “مقدمهای بر عکاسی خیابانی” به نوعی یک بررسی کوتاه است از کلیت کتاب شامل تعاریف مختصری از عکاسی خیابانی که شامل درآمدی بر نحوه کار و تکنیکها و روشهای اجرای کار عکاسی خیابانی است.
کتاب دوم همانطور که از نامش پیداست، “۳۱ روز برای غلبه بر ترس از عکاسی خیابانی” شامل تمرینات بسیار خوبی است برای غلبه بر ترسها و نگرانیهای عکاسی در خیابان و آغاز بسیار مناسبی است برای به دست گرفتن دوربین و رفتن به خیابان و عکاسی کردن. این قسمت تکنیکها و روشهای بسیار مناسبی را حتی برای آموزش به حرفهای ها ارائه میدهد.
کتاب سوم، “دستورالعمل پروژهی عکاسی خیابانی” در واقع ادامه و روشی برای ادامه عکاسی و پیشرفت در کار عکاسی را پیشنهاد میدهد. در این قسمت نکات بسیار مفیدی را به جهت ساخت مجموعه عکس و ایجاد پروژههای عکاسی پیشنهاد داده و راهکارهای خلاقانهای را در این زمینه ارائه میدهد.
کتاب چهارم، “شبکههای اجتماعی برای عکاسان” راجع به تعاریف او از این رسانههاست و در ادامه با شیوهی عملکرد و شگردهای موفقیتش در شبکههای اجتماعی آشنا میشویم. این کتاب از این جهت که اریک کیم اکثر فعالیتها و ارتباطاتش را از طریق شبکههای اجتماعی انجام میدهد و در آن نیز بسیار موفق است و به آن به عنوان وسیلهای برای خلق ارزش مینگرد حائز اهمیت میباشد.
شخصا فکر میکنم با اینکه این کتاب عنوان عکاسی خیابانی را یدک میکشد اما بسیاری از نکات و دستورالعملها و راهکارهای ارائه شده در آن به خصوص در کتاب سوم و چهارم میتواند الهام بخش بسیاری از عکاسان و علاقهمندان به عکاسی باشد. از این رو همانطور که خود اریک کیم میگوید از این کتاب به عنوان یک منبع الهام بخش بهره ببرید و ایدهها و نقطه نظرهای خودتان را به آن اضافه کنید.
ذن در هنر عکاسی خیابانی
هدف واقعی آموختن عکاسی نیست. هدف این است که زندگی را زندگی کنیم. مارتین لستر
ما عکسهای بسیاری از عکاسان به نام و مطرح را میبینیم اما کمتر پیش آمده که بتوانیم از تفکرات و نحوه نگرش و دیدگاه آن عکاس بهرهمند شویم. اغراق نیست اگر بگوییم ذن در هنر عکاسی خیابانی نه یکی از بهترین اما یکی از جامعترین کتابهایی است که به تفکرات یک عکاس خیابانی پرداخته و پاسخی بر این سئوال است که چرا عکاسی میکنیم؟
یکی از مهمترین چالشهای زندگی بودن و بیان کردن خودمان است. اگر بپذیریم که زندگی و کار و فعالیتهای روزمره از هم جدا نیستند و راز بودن در عمل، بیان هم زمان بودن و انجام دادن است. شاید راحت تر بپذیریم که کار و زندگی بیش از تنها کسب دارایی و امتیاز است و بپذیریم که آن میبایست و میتواند تجربهای پویا و شور انگیز و زنده باشد. جایی که باور میکنیم اولین اثر یک عکاس خود اوست و خود زندگی بسیار ارزشمند و اصیل است و همانقدر که اصیل و اساسی است میبایست از انحطاط در آن رهید و آن را به گونهای دید و فلسفهای را در آن جاری ساخت که قابل زیستن باشد.
از این رو به نظر میرسد کتاب ذن در هنر عکاسی خیابانی بسیار با نقل قول مارتین لستر در هماهنگی است. اریک کیم در کتاب “ذن در هنر عکاسی خیابانی” با ارائه راهکارهایی به ما یادآور میشود، بیش از تجسم هر هدفی و فراتر از هر نوع فعالیتی چه در قالب عکاسی، هنر و یا هر فعالیتی میبایست خود زندگی را گرامی داشت. در این کتاب علاوه بر آشنایی بیشتر با افکار و فلسفه اریک کیم و تکمیل روشهای عکاسی خیابانی، نکات قابل تاملی را میخوانیم که میتواند نگرش ما را به زندگی و فعالیتمان یعنی عکاسی به عنوان وجهی از کار و زندگی و هنر تکمیل کند.
فلسفه اریک کیم فارغ از موضوع عکاسی ما را به آرامش دعوت میکند و توصیه هایی هم برای دست یابی و حفظ آن دارد. این دیدگاهی است که در جای جای کتاب اریک کیم آن را مشاهده میکنیم. در این کتاب برای مهار بیش خواهی مداوم ما به بها دادن به چیزهایی که هم اکنون داریم ترغیب میشویم.
فلسفهای که هر فرد برای زندگیاش انتخاب میکند باید متناسب با شخصیت و شرایط خودش باشد. و از جایی که اریک کیم کرهای و امریکایی است به نظر میرسد دیدگاه شرقی او در انتخاب ذن و تائویسم به عنوان فلسفه مورد علاقهاش تاثیر به سزایی داشته است.
چه به عنوان یک عکاس و چه به عنوان یک انسان اریک کیم توانسته فلسفه را وارد زندگیاش کند و دریافته است و به ما در کارمان نشان میدهد که زندگی سرشار از احساسات منفی و تفکرات منفی همچون ترس، اندوه، حسادت، خشم و اضطراب است و قطعا این عوامل نمیتواند ما را به عنوان یک واحد انسانی به مقصد و مقصود برساند.
او با توجه به نگاه به فلسفه مورد علاقهاش و برای داشتن یک زندگی پر معنی راههایی را برای مهار بیش خواهی و هوسهای سیری ناپذیر ما در جامعه امروز ارائه میدهد. و به ما روشهایی را برای مهار این بیش خواهی مداوم و بها دادن به چیزهایی که داریم پیشنهاد میدهد. او اهداف زندگیاش را مورد بازبینی قرار میدهد و این خود نوعی مراقبه به معنی نگرانی و مراقبت دائمی با چشمان باز در عمل و در خلال فعالیت روزمره است و به این شیوه نشان میدهد که فلسفه باید کاربردی باشد.
اریک فروم در کتاب روانکاوی و ذن بودیسم از ماهیت ذن تعریفی خواندنی ارائه میکند. جایی که میگوید:
“ماهیت ذن هنر دیدن سرشت هستی فرد است. طریق اسارت تا رهایی را نشان می دهد. ذن تمام نیروهای طبیعی که به گونه ای مناسب در هریک از ما ذخیره و در شرایط عادی این نیروها پیچیده و کژدیسه شده اند و کانال مناسبی برای فعالیت نمی یابند رها می سازد. این هدف ذن است. از این رو می تواند ما را از توانایی و یا جنون رها سازد. نیت من از رهایی آزادی عمل دادن به تمام انگیزه های ذاتی و خوب است که در قلبمان جای گرفته اند. غالبا ما ازاین حقیقت غافلیم که دارای تمام نیروهای لازمه شاد و با محبت زیستن هستیم.”
عکاسی به عنوان ابزاری برای هشیاری
رِید کالانان میگوید: “در بین کارگاههای عکاسی زیادی که تدریس کردهام، کارگاه عکاسی “این دوربینها نیستند که عکس میگیرند” مورد علاقهی من است. در این کارگاه به بحث در این مورد میپردازیم که منبع عکسهای ما کجاست؟ عکسهایمان از کجا میآیند؟، چرا که قطعا منبع عکسها دوربینهایمان نیستند. در این کارگاه، خیلی سریع متوجه میشویم که عکسهایمان زادهی قدرت تصور، کنجکاوی، سئوالهایی که میپرسیم و در ذهن داریم، قلب، خاطرات، رویاها و تمام چیزهایی که ما را میسازند، هستند.” این نقل قول حاوی نکات تامل برانگیزی است.
یک جنبه معنوی در هنر عکاسی وجود دارد که آگاهی و هشیاری فرد میتواند از طریق آن گسترش یابد. عکاسی میتواند از طریق ایجاد وحدتی بین عکاس، موضوع، تجهیزات و تکنیک مسیری را به بیداری ختم کند و از این رو ما را به چالش بکشد.
عکاسی میتواند چشم ما را به عنوان یک مشاهدهگر به روی رخدادهای نو و غیر قابل پیشبینی بگشاید. میتواند باعث توسعه آگاهی، هشیاری و تعمیق رشد معنوی شده و با ایجاد یک تجربهی بیواسطه و ناگهانی فرایند رهایی و بی من شدن را پرورش دهد.
شاید بتوان گفت این کتاب به نوعی تکمیل کننده کتاب عکاسی خیابانی اریک کیم است. در کتاب عکاسی خیابانی ما بیشتر با مباحث مقدماتی و نظری عکاسی خیابانی، تمریناتی برای رهایی از ترس از عکاسی در خیابان و برخی تمرینات تکنیکی آشنا شدیم و در این کتاب علاوه بر بعضی روشها و تکنیکهای عکاسی خیابانی بیشتر با نحوه به کار گیری جنبههای درونی و ذهنی و مباحث نظری، معنوی و فلسفی در عکاسی خیابانی و به طور کلی در زندگی سر و کار داریم مطالبی که شاید آنچنان پرراز و رمز نباشد ولی قطعا موثر است.
قطعا این کتاب کامل نیست ولی برای کسی که دغدغهای فراتر از تنها و تنها عکس گرفتن در خیابان دارد مفید است. شاید لازم باشد در زندگی بارها و بارها از نو بیاموزیم، تمرین کنیم، عشق بورزیم و ذهن و حافظه خود و دوربینمان را برای ثبت لحظههای قطعی، جذاب و تاثیر گذار و معنا بخشیدن به آنچه بین خود و دنیای اطرافمان وجود دارد خالی کنیم.
بنابراین این کتاب را با ذهنی باز و ظرفی خالی بخوانید، پس از آنکه ظرفتان پر شد آنرا خالی کنید و به خودتان اجازه دهید تا از نو شروع و آنرا با چاشنی و تجربیات خودتان مجددا پرکنید. و سپس متواضعانه آن تجربیات را با دیگران به اشتراک بگذارید.
شاید شما هم این نظر را تجربه کرده باشید که طی مسیر ارزشی بیش از رسیدن به مقصد دارد.
شاهین غفاری
زمستان ۹۹